UTXO veya Unspent transaction output, Diğer adıyla harcanmamış işlem çıktısı
Bitcoin dahil pek çok kripto para biriminde gözlenen Unspent Transaction Output (UTXO) terimi; transferlerdeki çıktıların, yeni işlemin girdisi olarak kullanılması anlamına gelir.
Kripto para ekosisteminde kritik öneme sahip olan ve Türkçeye, “Harcanmamış İşlem Çıktısı” olarak çevrilebilecek bu teknik, blockchain üzerindeki işlemlerin başlangıç ve bitiş noktasını tespit etmeye de yarar.
UTXO modeli sayesinde, madenci tarafından kripto para biriminin oluşturulmasından, son kullanıcının cüzdanına gelene kadar izlediği yol tespit edilebilir.
Her transfer girdi ve çıktıların bütünüdür
Sistemin çalışma mantığını, Bitcoin para biriminin blockchain yapısı üzerinden anlatmak daha uygun olabilir. Kripto para borsası kullanılmadan eşler arası (Peer-to-Peer, P2P) varlık transferi yapıldığında, cüzdan hesabında duran meblağın tamamı “harcanmış” olarak işaretlenir ve artan para göndericinin yeni adresine iletilir.
Cüzdan adresine gerçekleşen girdi ve çıktılar, daha sonraki işlemlerin kaynağını oluşturacak biçimde UTXO haline dönüşür.
Tüketilen UTXO’lar “harcanmış” diye işaretlenir ve bir daha kullanılamaz. İşlemin çıktıları ise yeni UTXO’lara dönüşür ve bunlar daha sonra yeni işlemde harcanabilir.
Teknik açıklamanın ardından, Unspent Transaction Output (Harcanmamış İşlem Çıktısı, UTXO) olgusunu örnek transfer işlemi üzerinden anlatalım:

Yukarıda örneğini verdiğimiz ilk transfer işleminde, yatırım amaçlı cüzdanında 10 BTC bulunduran Emre’nin, Ayşe’ye 0,5 BTC göndermesi ele alınıyor. Blockchain yapısı gereği yapılan transfer işlemlerinde gönderilen tutarın tamamı tek seferde harcanmış gibi işleme konur.
Yani Emre 0,5 BTC göndermek istese de cüzdanında bulunan 10 BTC’nin tamamı kullanılır. Bu tutar 0,5 ve 9,5 olmak üzere iki UTXO’ya ayrılır. İşlem sonunda 0,5 BTC Ayşe’ye, kalan 9,5 BTC ise Emre’nin yeni adresine aktarılır.
İkinci transfer işleminde ise Ayşe’nin cüzdanındaki tüm parayı kullanarak 1,4 BTC karşılığında konut satın alması örneklendiriliyor. Emre’den gelen 0,5 BTC’nin yanı sıra, Erhan’dan 0,8 ve Marie’den de 0,1 BTC alan Ayşe’nin tüm parası işlem esnasında birleştiriliyor. Oluşan 1,4 BTC tutarındaki UTXO, ödemeyi alacak muhataba aktarılıyor.
Ayşe’nin cüzdanındaki Emre, Erhan ve Marie’den gelen BTC’ler, işlem sonunda “harcanmış” olarak işaretleniyor ve bir daha kullanılamıyor.