Kripto Ticaretinin Riskleri Nelerdir?

Kaynak: What are the risks of trading crypto?

Bitcoin, Ethereum ve diğer kripto para birimlerine yatırım yapmadan önce, yapabileceğiniz hatalar da dahil olmak üzere riskinizi nasıl yönetmeniz gerektiğini öğrenin.

Kripto işine girmeyi mi düşünüyorsunuz? Bitcoin, Ethereum ve çok sayıda küçük rakipleri, yatırım fırsatları sunan yeni bir dünya yarattı. Hiç şüphe yok ki, kripto ekonomisi heyecan verici ancak dikkatli bir şekilde ilerleyin. Kripto para birimleri, hala oldukça spekülatif olarak kabul ediliyor ve bunun sebebi sadece büyük fiyat dalgalanmaları da değil.

Akıl almaz kazançlar elde etmek mümkündür ancak yıkıcı kayıplar yaşamak da mümkündür ve yatırımcılar kriptonun geniş çaptaki risklerini iyi anlamalıdır. İşte size kripto fiyat dalgalanmaları riski, teknoloji riskleri, düzenlemeler konusundaki belirsizlik ve yatırımınızın değerini etkileyebilecek diğer konulara ilişkin genel bir değerlendirme.

Fiyat Dalgalanması

Kripto varlıkların fiyatları haftadan haftaya, hatta tek bir gün içinde bile büyük inişler ve çıkışlar gösterebilir. Örnek verirsek, 19 Mayıs 2021’de Çin hükümeti bitcoin madenciliği ve ticaretini zorlaştırmasından sonra Bitcoin’in fiyatı %30 düştü.

Kripto fiyatları ayrıca değişen kamu duyarlılığı, dünya haberleri, ana akımı benimseme, protokol yükseltmeleri, yaklaşan kanuni düzenlemeler ve hack’ler, dolandırıcılıklar gibi çeşitli bir çok faktörlere bağlı olarak yükselebilir veya düşebilir. Ayrıyeten kripto, nispeten yeni bir varlık sınıfıdır ve piyasada hala fiyat keşfi sürecindedir.

Teknoloji Riskleri

Kripto para birimlerinin altında yatan blokzincir teknolojisi, işlemlerin meşru olduğunu doğrulamak için merkeziyetsizlik, kriptografi/şifreleme ve fikir birliği mekanizmaları dahil olmak üzere çok sayıda güvenlik önlemi ile oluşturulmuştur ancak hiçbir blokzincir, her tehdide karşı bağışık kazanmış değildir.

Kripto cüzdanınızı düzenli olarak yedeklemek ve güvenli bir şekilde saklamak, bilgisayar arızasına, cihaz hırsızlığına ve dijital kripto cüzdanınızı yanlışlıkla kaldırmak gibi kendi hatalarınıza karşı korunmanıza yardımcı olur ancak yazılım hataları, veri hataları ve %51 saldırısına karşı korunmak daha zordur (bir grup kripto madencisi bir ağın bilgi işlem gücünün yarısından fazlasını kontrol ettiğinde sistemi ele geçirebilir).

Kripto yatırımcıları ve geliştiricileri, yeni nesil bilgisayar teknolojisi olan kuantum hesaplamadaki ilerlemelerden de endişe duymaktadır. Bu potansiyel bilgi işlem gücü, kötü aktörlerin kripto cüzdanların hacklemesine, sahte işlemlerin yapılmasına veya işlem kayıtlarını değiştirmek için bir blok zincirinin parçalarının yeniden yazmasına izin verebilir. Bu gerçekleşirse kripto varlıkların değerleri büyük olasılıkla düşer, hatta silinir. O günlerin gelmesine muhtemelen daha birkaç yıl var ancak Ethereum ve diğer kripto organizasyonları, kuantum sonrası kriptografi/şifreleme üzerinde şimdiden çalışmalar yapıyorlar.

Düşük Likidite

Likidite, bir varlığı ne kadar kolay ve hızlı bir şekilde nakte çevirebileceğiniz anlamına gelir. Kripto para birimleri -özellikle daha küçük, daha yeni olanlar- hisse senedi ve tahvil gibi diğer yatırımlardan daha az likiditeye sahip olma eğilimindedir. Bu; dünyanın dört bir yanındaki kripto marketleri neredeyse günün her saatinde çalışsa da dijital paranızla al-sat yapma veya para yatırma işlemleri düşündüğünüz kadar hızlı gerçekleşmeyebilir demektir.

Bunun sonucunda, beklediğiniz fiyat ile işlem gerçekleştirildikten sonra elde ettiğiniz fiyat arasındaki fark anlamına gelen “fiyat kayması(slipaj)” ile karşılaşabilirsiniz. Siz işleminizin gerçekleşmesini beklerken fiyat kayması(alım/satım farkı), -alıcıların ödemeye ve satıcıların kabul etmeye istekli oldukları fiyat arasındaki fark- siz işleminizin gerçekleşmesini beklerken, birkaç kez bile gerçekleşebilir. Gerçekleşen fiyat beklenenden düşük olduğunda satın alma gücünüz artar; buna “pozitif kayma” denir. Gerçek fiyat beklenenden yüksek olduğunda satın alma gücünüz düşer; buna da “negatif kayma” denir.

Fiyat kayması, kripto al-sat işlemlerinde oldukça yaygındır ve bu oran genelde %0,05 ile %0,1 arasında değişir. Özellikle fiyat dalgalanması fazla olan kripto varlıklarda bu oran %1’lere kadar yükselebilir. Negatif kaymayı önlemek veya azaltmak için, kripto al-sat yaptığınız platformun limit emirleri, fiyat kayma tahminleri ve uyarılarılarını sunup sunmadığını kontrol edin.

Dolandırıcılık ve Sahtekarlık

Dolandırıcılar ve sahtekarlar, büyük ve küçük hilelerle halkın artan kriptoya olan iştahını istismar etmektedirler.

Örneğin, 2019’da kurucusunun gizemli bir şekilde öldüğü iddia edilen ve ölümünün sahte olduğu anlaşılmasından sonra çöken kripto al-sat platformu QuadrigaCX’i duymuş olabilirsiniz -yatırımcılar 169 milyon Kanada Doları kaybettiler- Ya da belki de 2021 yılında, Netflix’in meşhur dizilerinden ”Squid Game“in ismini taşıyan (ancak herhangi bir bağlantısı olmayan) bir koini satın alan insanların yaşadığı ve 3,3 milyon doların çalındığı “Halı Çekme(rug pull)” dolandırıcılığı ile ilgili manşetleri görmüşsünüzdür.

Ufak çaptaki kripto hileleri, endişe verici derecededir ve daha sık yaşanmaktadır. Kanada’da 2021 yılında, yatırım sahtekarlığı nedeniyle yaşanan dolar kayıplarının en yüksek seviyeye çıktığı rapor edildi (163,9 milyonluk Kanada doları dolandırıcılığının üzerine ek artışla) ve Kanada Dolandırıcılıkla Mücadele Merkezi raporlarında, kayıp yaşayanlarının çoğunun aldatıcı reklamlar gördükten sonra kripto para birimlerine yatırım yapan kişiler olduğunu bildirdi. Kriptodaki diğer sahtekarlık türleri: sahte al-sat platformları, Ponzi şemaları, teknik destek dolandırıcılıkları, virüsler ve “fiyatı pompala ve boşalt”(dolandırıcıların, yatırımcıları bir kripto para birimi satın almaları için teşvik edip ardından kendi varlıklarını satarak fiyatın düşmesine neden oldukları ve kendilerinden sonra yatırılan paraları alıp kaçtıkları) yöntemlerdir.

Kendinizi korumak için, güvendiğiniz bir kaynaktan gelse bile herhangi bir kripto “yatırım fırsatı”na karşı dikkatli olun. Dolandırıcılar genellikle sosyal medya hesaplarını hackler ve hesabı çalınan kurbanların arkadaşlarını para yatırmaya ikna etmeye çalışırlar. Bu ve diğer yaygın kripto dolandırıcılıkları hakkında ve bunları yetkili mercilere nasıl rapor edebileceğiniz konusunda bilgi edinin. Ayrıca, önsatışlar (ICO’lar) ve airdrop’lar (ücretsiz koin dağıtımları) konusunda da dikkatli olun. Bu etkinlikler sahtekarlık ve dolandırıcılığa uygun zeminlerdir.

Kripto Korsanlığı

Hackerlar yatırımcıları, blokzincirleri ve kripto ticaret platformlarını hedef aldılar ve yüz milyonlarca dolar değerindeki koinlerle kayıplara karıştılar.

Yüksek profilli hack’ler dünya genelinde manşetlere konu oldular. Nisan 2022’de hırsızlar, oyun odaklı bir blok zinciri projesi olan Ronin Network’ten 600 milyon fazla ABD doları çaldılar -bunun bugüne kadarki en büyük kripto hack olduğuna inanılıyor-. Aralık 2021’de, bilgisayar korsanları kripto borsası BitMart’ın sıcak cüzdanlarından birinin özel anahtarını ele geçirdi ve 200 milyon doları çaldılar. Ek olarak bireysel yatırımcılar da SIM takası, kripto hırsızlığı, kripto kırpma gibi bir dizi yöntemleri içeren karmaşık saldırıların kurbanı oldular.

Meşruluk ve Denetimsizlik

Kripto blokzincirleri, tasarım gereği merkezi değildir ve bu, yatırımcılar için hem bir fayda hem de bir yüktür. Aracıların devrede olmaması, daha hızlı işlemler ve daha düşük maliyetler anlamına gelebilir ancak aynı zamanda kripto para birimlerinin finansal kurumlar veya devlet yetkilileri tarafından desteklenmediği anlamına da gelir. Denetleyici bir çerçevenin olmaması, Kanada hükümetin gözetiminde olan ve yatırımcı koruma programı kapsamında korunan yatırım türlerinin aksine, bir şeyler ters giderse yatırımcıların rücu hakkı(başvurabilecekleri bir yer) olmadığı anlamına da gelir.

Dünyanın dört bir yanında hükümetler kriptoyu yasal düzene entegre etmeye adım adım yaklaşıyor. Mart 2022’de ABD Başkanı Joe Biden, Amerikan devlet kurumlarının dijital para birimlerini derinlemesine incelemeleri için uzun zamandır beklenen bir yürütme emri yayınladı. Biden’ın emri, pek çok kişinin korktuğu kriptoyu baskı altına almak değildi ve sonunda kripto endüstrisine daha fazla netlik, istikrar ve güvenlik getirebilir. Diğer ülkeler de kriptoyu tamamen yasaklamaktan doğrudan yasal para birimi olarak benimsemeye varacak kadar geniş yelpazede farklı yaklaşımlar sergilemektedirler.

Kanada’nın kripto varlıklar konusunda yaptığı yasal düzenlemelerin çerçevesi de gün geçtikçe gelişiyor. Kanada Gelir Kurumu (CRA), kriptoyu bir emita olarak kabul etmektedir ve bu konuda Menkul Kıymetler kanunları geçerlidir. Kripto faaliyeti vergiye tabidir -daha fazla bilgiyi aşağıda bulabilirsiniz-.

İnsan Hatası

Haber manşetleri, özel anahtarlarını kaybeden veya unutan –esasen kendilerini dijital hazine kasalarının dışına hapseden– kripto para sahiplerinin dudak uçuklatan hikayeleriyle doludur.

Pahalıya mal olan diğer kripto hataları: bir kripto cüzdanını yedeklememek, kriptoyu yanlış adrese veya blok zincirine göndermek, yanlış kripto para birimini göndermek ve kullanıcıların yanlış varlığı satın aldığı veya yanlış fiyatı yazdığı “şişman parmak” hatalarıdır. Örneğin, Aralık 2021’de bir yatırımcı yanlışlıkla bir Bored Ape NFT’sini 0.75 ETH (yaklaşık 3.000 $) karşılığında sattı; bu, gerçek değiri olan 75 ETH’nin (300.000 $) yüzde biridir. Hatayı yapan kişi daha sonra bir CNET muhabirine konsantrasyon kaybı yaşadığını söylemişti.

Kripto şirketleri de yanlış para birimini transfer etmek, yüksek işlem ücretleri ödemek veya yanlışlıkla milyarlarca dolar değerinde fazladan token basarak dolaşıma katmak gibi çok büyük şişman parmak hataları yapıyorlar. Bu son senaryo, 2019’da ABD dolarına sabitlenmiş bir stabil koin olan Tether’de gerçekleşti. Şirket elindeki fazla tokenlerini yok etti ancak bu hata yatırımcıları o kadar sinirlendirdi ki Bitcoin dahil diğer kripto para birimlerinin değeri düştü -dikkate alınması gereken başka bir risk-.

Gelir Vergileri

Pek çok kişi, kripto varlıkların piyasadaki faaliyetlerinin niteliğine, kripto varlıklardaki kazançlarının sermaye kazancı veya işletme geliri olarak vergiye tabi olduğunun farkında değildir. Sonuç olarak yatırımcılar, belki de ilerde devlete vergi borçları çıkabileceği, bazı yaptırımlara ve cezalara maruz kalabileceklerinin farkında olmadan yıllarca kripto para ticareti yapıyor, harcıyor veya sağlıyor olabilirler.

Kripto madenciliği yapıyorsanız veya bir süreliğine kilitliyorsanız, bunun bir vergi karşılığı da vardır ve aynı şey, Kopyalanamayan Tokenlerin (NFT’lerin) ticareti için de geçerlidir.

Kripto Risklerine Karşı Kendinizi Korumak

Kripto, risk taşıyan tek yatırım varlığı değildir elbette -yatırımcılar para aktarmadan önce herhangi bir yatırımı iyice araştırmalıdır- Ancak kripto varlıklar üzerindeki yüksek alaka nedeniyle FOMO(Fırsatı kaçırma korkusu)’ya kapılmak kolaydır. Acele etmeyin ve riskleri iyice anlayın.

Kripto yatırımları doğası gereği fiyat dalgalaması yüksek olan yatırımlardır ancak sorumlu bir şekilde yatırım yapmak ve gereksiz risklerden kaçınmak mümkündür. Yatırım yapmaya karar verirseniz:

İlgilendiğiniz her bir koini tek tek araştırın. Şu gibi soruların yanıtlarını bulun:

  • Ne sebeple üretildi?
  • Niçin kullanılır?
  • Piyasa değeri nedir?
  • İşlem hacmi yüksek mi düşük mü?
  • Kilitlenebilir mi?

Bir kripto ticaret platformu seçerken gerekli özeni gösterin. Şuna benzer sorular sorun:

  • Yasal dayanağı var mı?
  • Güvenlik özellikleri nelerdir?
  • İşlem ücretleri ne kadar?
  • Müşteri hizmetleri sunuyor mu?

Anahtar kelimelerinizi, genel ve özel anahtarlarınızı güvenli bir şekilde nasıl saklayacağınızı öğrenin. Kurtarma ifadesi veya hatırlatma ifade olarak da bilinen bir anahtar kelimeler, sıcak ve soğuk cüzdanlarınızda bulunan kripto varlıklarınıza erişmenize ve al-sat yapmanıza olanak sağlar.

Sahtekarlık ve dolandırıcılığa karşı her zaman tetikte olun. Bunlar giderek daha karmaşık hale geliyor ve tespit edilmesi zor olabiliyor. Ön satışlar ve gerçek olamayacak kadar iyi görünen airdroplar dahil tüm promosyonlara şüpheyle yaklaşın.

Tüm bu önlemlere rağmen en iyisi, keşfe ve spekülasyonlara dayalı olan kripto paralara ve diğer dijital varlıklara ait yatırımlarınızın portföyünüzde ufak miktarlarda yer alması olacaktır. Sözün özü; asla kaybetmeye dayanamayacağınızdan daha fazla yatırım yapmayın.