Ethereum 2.0 ve Polkadot gibi Pay İspatı (Proof of Stake — PoS) ile çalışan ağlar, koinlerinizi stake ettiğiniz için sizi ödüllendirecektir. Nasıl çalıştığına bakalım.
Bitcoin ağında güvenlik, madencilikle sağlanırken birçok yeni kripto para, PoS olarak bilinen alternatif bir mutabakat mekanizmasını kullanmaktadır. Bu, blokzincirin işlemleri doğrulamasına yardımcı olmak için ağa kripto para stake edenleri yani kripto varlıklarını ağa rehin bırakan kullanıcıları kapsamaktadır. Ancak staking, sadece ağa fayda sağlamak uğruna yapılan bir fedakarlık değildir. Staking için yapılan takasta, genellikle stake edilen kripto para cinsinden ödüller alırsınız. Hadi bir kripto staker olarak nasıl başlayabileceğinizi açıklayalım.
Staking Nedir?
Blokzincirler, varlıklarını devam ettirmek için merkezi bir otoriteye ihtiyaç duymayan işlem veri tabanlarıdır.
Bitcoin gibi iş ispatı (PoW) ile çalışan blokzincirler, işlemlerin güvenli bir şekilde doğrulanabilmesi amacıyla kriptografik bulmacaları çözmek için yarışan güçlü bilgisayarların kullanıldığı, madencilik metoduna güvenmektedir. Ancak madencilik, pahalı donanım ve yüksek elektrik tüketimi gerektirmektedir, bu nedenle çoğu insan için erişilebilir değildir.
Polkadot, Cardano ve Ethereum 2.0 gibi PoS ağları, tüm bunları bir fon taahhüdü mekanizması olan staking ile değiştirmektedir. Esasında pay ispatı, doğrulayıcıların düğümlerinde tuttukları kripto para miktarına göre seçilmesini içerir. Bu kripto miktarı doğrulayıcının kendisi tarafından stake edilebilir ya da diğer kullanıcılar tarafından düğümleriyle birlikte devredilebilir.
Tıpkı madencilerin yaptıkları iş (tüm o gaz yakan hesaplamalar) için kripto ile ödüllendirildiği gibi, doğrulayıcılar da kripto stake ettikleri için kripto ile ödüllendirilir. Kriptolarını doğrulayıcıya devreden herkes, stake ettiği miktara bağlı olarak ödüllerin bir kısmından pay alır (elbette doğrulayıcıların payından daha azını alırlar). Dolayısıyla ne kadar küçük olursa olsun, kripto yatırımcıları için günlük al-sat yapmak yerine stake etmek, finansal olarak daha cazip bir seçenek olabilir. Staking ile ilgili en güzel şey ise karmaşık matematik işlemlere dayansa da aslında çok az teknik bilgi gerektirmesidir.
Hangi Kripto Paraları Stake Edebilirsiniz?
ABD firması Staked tarafından hazırlanan Temmuz 2021 tarihli “The State of Stake” raporuna göre, 2021 yılının ikinci çeyreği itibariyle pay ispatı (PoS) tabanlı kripto paralarda stake işlemine kilitlenmiş yaklaşık 171 milyar dolar değerinde varlık var. İşte ortalama getiri oranları ile piyasa değerine göre sıralanan ilk beş:
- Ethereum 2.0 (ETH 2.0): %6.8
- Cardano (ADA): %4.6
- Polkadot (DOT): %14
- Solana (SOL): %7.4
- Polygon (MATIC): %14.9
Getiri oranları platformlar arasında farklılık gösterir ve ağda aktif olan doğrulayıcıların sayısına bağlı olarak değişebilir.
Biliyor muydunuz?
Cardano (ADA), kilitli % 71.7 varlıkla, pay ispatı (PoS) kripto paraların içerisinde en yüksek stake oranına sahip kripto paradır.
Staking Biçimleri ve Hizmet Olarak Staking (SaaS)
Genel olarak stake etmenin iki yolu vardır. İlk seçenek, kendi düğümünü çalıştıran bir doğrulayıcı olarak stake edebilirsiniz. Bu yöntemde doğrulayıcı dışarıdan yardım ve destek almaz, daha çok kendi başınadır. Kendi düğümünü çalıştırmak için güvenli ve istikrarlı bir teknik altyapıya ve uzmanlığa sahip olması gerekir. Stake için gereken minimum token miktarı da genellikle oldukça yüksektir. Ethereum 2.0 doğrulayıcısı olmak için en az 32 ETH’ye sahip olmanız gerekir!
Ancak daha yaygın olarak stake etme, delegasyon (temsil hakkı verilmesi) yoluyla yapılır. Bu seçenekte kripto paralarınızı uygun kuruluma sahip bir doğrulayıcıya devredersiniz. Doğrulayıcılar, staking ödüllerinizden alınan bir komisyon karşılığında sizin için bir düğümü sürdürmenin zor işlerini yapacaktır. Tereyağından kıl çeker gibi!
Artık hizmet olarak staking (SaaS) diye adlandırılan koca bir endüstri bile var.
Büyük SaaS şirketlerinden bazıları şunlardır:
- Staked
- Figment Network
- MyContainer
- Stake Capital
- Stake.Fish
Paranızı delege etmeniz, onun yönetim hakkını bir doğrulayıcıya verdiğiniz anlamına gelmiyor, bunu unutmamak önemlidir. Varlıklarınızın sahipliği ve yönetim hakkı her zaman sizdedir.
Genellikle otomatik olarak yeniden yatırıma dönüştürüldüğü için ödülleriniz hakkında hiçbir şey yapmanız gerekmez. Bazı staking platformları, ödüllerinizin yeniden yatırıma dönüşmesi fikrinden hoşlanmıyorsanız, bu yatırımdan vazgeçmenize izin verir.
Kripto Para Borsaları Aracılığıyla Staking
Çoğu kripto para borsası, müşterilerinin borsanın kullanıcı arayüzünü kullanarak stake yapmasına izin veren doğrulayıcılar işletir.
Örnek olarak:
Borsalarda stake etme süreci genellikle hepsinde benzerdir (aşağıda açıklanmıştır). Ancak borsaların staking teklifleri, hangi kripto paraların staking için uygun olduğuna, ücretlerine ve (varsa) kilitleme süresine göre farklılık gösterir.
Kraken gibi bazı borsalar, stake etmeyi ana menülerinde listeler, bu nedenle bulunması kolaydır. Ancak Binance ve benzerleri, bunu, kripto para kiralama (lending) gibi kriptodan pasif gelir elde etmenin diğer yollarını da içeren “Kazan (Earn)” kategorisi altında listelemektedir.
Tüm büyük borsalar stake yapmaya izin vermez. Gemini’nin “Kazan” programı, Dogecoin gibi iş ispatı (PoW) kripto paralarda faiz kazanmanıza olanak tanır, ancak pay ispatı (PoS) kripto para birimleri için stake imkanı sunmaz.
Regülasyonlara uygun olarak, New York veya Hawaii gibi belirli yasal yetki alanlarında yaşıyorsanız, borsalar stake etmenize izin vermeyebilir.
Kripto Paralar Nasıl Stake Edilir?
Staking, sadece birkaç tıklama süren oldukça basit bir aktivitedir. Aşağıdaki örnekte, Okcoin’de Polkadot’u nasıl stake edeceğiniz gösterilmektedir. Stake söz konusu olduğunda, platformlar arasında farklılıktan çok benzerlik bulunur ve bu nedenle bu adımlar kolayca diğer borsalarda kopyalanabilir.
İlk olarak, borsanın “Kazan” sayfasına gidin.

DOT için “Yatır”a (Deposit) tıklayın.
Ardından, stake etmek istediğiniz miktarı girin veya tüm DOT’unuzu yatırmak istiyorsanız “max” seçeneğine tıklayın.

Borsalar, buradaki gibi, para yatırmadan önce size şartları gözden geçirme fırsatı verir.

Bunların hepsi kulağa hoş geliyorsa, “Yatır”a (Deposit) tıklayın ve işlem tamamdır!
Artık DOT’unuz stake edildiğine göre, tek yapmanız gereken ertesi güne kadar beklemek, kazançlarınız artmaya başlayacaktır. DOT ödülleri, fon hesabınıza günlük olarak yatırılır (en azından bu örnekte) ve siz buna bir son verene kadar yatırımınızla birleştirilmeye devam eder.
Genellikle, staking’i istediğiniz zaman bırakabilirsiniz. Ethereum 2.0 gibi birkaç istisna dışında, staking hiçbir koşula bağlı değildir!
Biliyor muydunuz?
Ethereum blokzinciri şu anda PoW’dan PoS Ethereum’a geçmekte olduğu için Ethereum (ETH) stake etmek mümkündür. Ancak stake edilen ETH, ne zaman gerçekleşeceği belirsiz bu geçiş tamamlanana kadar kilitli kalır.
Staking ve Vergi
Kripto para stake etmek oldukça yeni bir kavram olduğu için, dünya çapındaki birçok vergi makamı henüz bunun nasıl vergilendirileceği konusunda resmî bir pozisyon almamıştır. Mart 2021’de Birleşik Krallık Gelir ve Gümrük İdaresi (HMRC), vergi tavsiyesini, staking konusunu -genel olarak kripto madenciliği ile uyumlu olacak şekilde- içerecek biçimde güncelledi.
Bu arada ABD Milli Gelir Dairesi (IRS), 2014 yılında madenciliğin vergilendirilebilir brüt gelirle sonuçlanacağını belirterek kripto madenciliği geliri hakkında bir kılavuz yayınladı. Madencilik bir iş olarak ele alındığından, madencilikten elde edilen kripto paralar, oluşturuldukları anda normal gelir olarak vergilendirilir. Ancak bu tavsiye, staking için değil, yalnızca madencilik için geçerlidir. Şu anda Tennessee’deki federal mahkemede süren bir davada, madencilik için alınan bu kararın staking için de uygulanıp uygulanmayacağı tartışılıyor. Davacı Joshua Jarrett, Tezos stake ödüllerinin mülk olarak değerlendirilmesi gerektiğini ve yalnızca satıldıkları veya takas edildiklerinde vergilendirilmesi gerektiğini savunuyor.
Diğer bir görüş ise staking ödüllerinin yaratıldıkları an bir piyasa değerine sahip olduğu ve bu nedenle yaratıldıkları andan itibaren gelir olarak vergilendirilmesi gerektiğini savunuyor. Fakat bazı tokenların staking ödülleri birkaç dakika hatta saniyeler içinde oluşturulduğu için yüzlerce belki de binlerce vergiye tabi olay ortaya çıkıyor. Örneğin, Cosmos blokzinciri her altı ila yedi saniyede bir yeni bloklar oluşturur; bu yüzden staking ödülleri, bir yılda beş milyondan fazla vergiye tabi olayla sonuçlanacaktır.
Tartışma henüz sonuçlanmadı; fakat stake etmeyi düşünenler için en iyi tavsiye, kripto para muhasebesi deneyimine sahip bir vergi danışmanı bulmaları olacaktır.
Staking’in Geleceği
Stake etmek için kripto para borsalarından ayrılmak zorunda kalmamanın rahatlığı, staking’i teknik olarak daha az bilgili kripto kullanıcıları veya yeterli birikime sahip olanlar için popüler bir seçim haline getirdi.
Staking şirketi Staked, yılın 2. çeyrek rakamlarına göre yıllık ödülün, bu yıl 12,5 milyar $ olacağını tahmin ediyor. JP Morgan araştırması, bunun 2025 yılına kadar 40 milyar $’a çıkmasını bekliyor.
Bu tahminlerin bir nedeni, çevre üzerindeki etkisi nedeniyle iş ispatı eleştirileri tarafından körüklenen, kriptodaki pay ispatına yönelik oluşan genel eğilimdir. Pay ispatı (PoS) ile yeni bir ağı sıfırdan başlatmak da ölçeklendirmek de daha kolaydır.
Dünyanın en büyük ikinci kripto parası olan Ethereum, Ethereum 2.0 yükseltmesiyle pay ispatına (PoS) geçtiğinden, staking’in genel kripto para piyasasında daha büyük bir payı temsil etmesi muhtemeldir.
Tüm ETH’nin yaklaşık %5’i şu anda Ethereum 2.0’da stake edilmiş durumda. Ancak blokzincir analitik firması Nansen’in CEO’su Alex Svanevik, Decrypt’e yapmış olduğu konuşmasında, Ethereum 1.0 ve Ethereum 2.0’ın birleşmesi sonrası stake edilen Ethereum miktarında önemli bir artış görmeyi bekleyebileceğimizi söyledi. Ethereum’daki bu birleşmenin tamamlanmasıyla yatırımcılar, şu anda çekilmesi mümkün olmayan ve stake edilen Ethereum’un bu kadar az olmasının nedeni olan kilitli stakelerini çekebilecekler.