Kara Para Aklama: Nedir ve Nasıl Önlenir?

Kara Para Aklama Nedir?

Kara para aklama, uyuşturucu kaçakçılığı veya terörist finansmanı gibi suç faaliyetlerinden elde edilen büyük miktardaki paranın, meşru bir kaynaktan gelmiş gibi görünmesini sağlayan yasadışı bir süreçtir. Suç faaliyetinden elde edilen para “kirli” olarak kabul edilir ve bu süreçte para, yasal görünmesi için “aklanır”.

Kara para aklama, hem beyaz yakalı hem de sokak seviyesindeki suçlular tarafından kullanılan ciddi bir mali suçtur. [1] Günümüzde çoğu finansal şirket, bu faaliyeti tespit etmek ve önlemek için Kara Para Aklamayı Önleme (AML->Anti Money Laundering) politikalarına sahiptir. [2]

Önemli Çıkarımlar

  • Kara para aklama, “kirli” paranın meşru bir şekilde kazanılmış gibi görünmesini sağlayan yasadışı bir süreçtir.
  • Suçlular, yasadışı yollarla elde ettikleri fonların yasal görünmesi için çok çeşitli kara para aklama teknikleri kullanırlar.
  • İnternet bankacılığı ve kripto paralar, suçluların tespit edilmeden para çekmesini ve göndermesini kolaylaştırdı.
  • Kara para aklamanın önlenmesi, terörist fonlarını önlemeyi de hedefleyen uluslararası bir uğraş haline geldi.
  • Ayrıca finans endüstrisinin de kara para aklamaya karşı (AML) kendi sıkı önlemleri vardır.

Kara Para Nasıl Aklanır?

Kara para aklama, suç örgütlerinin yasadışı yollarla elde ettikleri parayı aktif olarak kullanabilmeleri için bir zorunluluktur. Yasadışı yollardan elde edilmiş yüklü miktardaki nakit para ile işlem yapmak hem tehlikeli hem de verimsizdir. Suçluların bir şekilde bu parayı meşru finansal kurumlara yatırmaları gerekir ve bunu da ancak parayı meşru bir kaynaklardan geliyormuş gibi göstererek yapabilirler.

Para aklama süreci tipik olarak üç adımdan oluşur: yerleştirme, ayrıştırma ve bütünleştirme.

  • Yerleştirme, “kirli parayı” fark ettirmeden meşru finansal sisteme enjekte etmektir.
  • Ayrıştırma, paranın asıl kaynağını bir dizi transfer işlemi ve muhasebe hilesi ile gizlemektir.
  • Son adım olan Bütünleştirme ise, suçluların artık aklanmış olan bu parayı , amaçları doğrultusunda kullanılmak için meşru hesaplardan çekmesidir.

Gerçek hayatta, duruma göre bu sıralamanın değişebileceğini aklınızdan çıkarmayın. Kara para aklama işlemi bu üç aşamayı da içermeyebilir, bazı aşamalar birleştirilebilir veya birkaç kez tekrarlanabilir. [3]

Para aklamanın basitten karmaşığa doğru birçok yöntemi vardır. İçlerinde en yaygın olanı, suç örgütlerinin kendilerine ait meşru ve nakitle çalışan bir işletmeyi kullandıkları yöntemdir. Örneğin örgütün bir restoranı var diyelim, suçlular restoranın hesap fişleri ve makbuzlarını şişirip, ödemeyi de bu yasadışı nakit parayla yapıp kirli parayı restoranın banka hesabına aktarabilirler. Zamanı geldiğinde de aklanmış olan bu paraları kendi hesaplarına çekebilirler. Bu tür işletmeler genellikle “paravan şirketler” olarak adlandırılır.

Önemli: Bankaların, kara para aklanma emaresi gösteren büyük nakit işlemleri ve şüpheli gördükleri diğer faaliyetleri ilgililere rapor etmeleri gerekmektedir. [4]

Kara Para Aklama Çeşitleri?

Şirin Gözükmek (ayrıca “mevduat yapılandırması” olarak da bilinir) olarak adlandırılan bu yöntem, kara para aklamanın en yaygın yöntemlerinden biridir. Bu yöntem en bilinen haliyle; suçlunun tespit edilmemek için elindeki yüklü nakit parayı küçük parçalara ayırdığı ve birçok farklı hesaba yaydığı yöntemdir. Kara para aklama, döviz büroları, banka havaleleri ve “katırlar”(büyük paraları gizlice sınır dışına çıkaran ve kara para aklama konusunda daha esnek kanunları olan yabancı ülkelerdeki hesaplara transfer eden para kaçakçıları) kullanılarak da gerçekleştirilebilir.

Diğer kara para aklama yöntemleri şunlardır:

  • Yurtdışına kolayca çıkarılabilecek mücevher ve altın gibi ürünlere yatırım yapmak,
  • Gayrimenkul, araba ve tekne gibi değerli varlıklara yatırım yapmak ve gizlice satmak,
  • Kumarhaneler üzerinden veya kumar oynayarak para aklamak,
  • Sahtecilik,
  • Paravan şirketler (aktif olmayan ya da aslen sadece kâğıt üzerinde var olan şirketler) kullanmak.

Elektronik Para Aklama Nedir?

İnternet, bu eski suça yeni bir kapı araladı. İnternet bankacılığı hizmeti veren kurumlarının, anonim çevrimiçi ödeme hizmetlerinin ve cep telefonlarıyla eşler arası (P2P) transferlerin sayılarının artması, yasadışı para transferini tespit etmeyi daha da zorlaştırdı. Dahası, proxy sunucuları ve anonimleştirme yazılımları, kara para aklamanın üçüncü adımında birlikte kullanılmaktadır(ikisinin birleşiminin tespiti neredeyse imkânsızdır); para bir internet protokol (IP) adresinden başka bir adrese çok az çevrimiçi iz bırakarak ya da hiç iz bırakmadan yatırılabilir veya çekilebilir.

Yasadışı yollarla kazanılmış bu para ayrıca; çevrimiçi açık artırmalar, satışlar, kumar ve oyun siteleri ile önce oyun içi para birimine çevrilip sonra da gerçek, kullanılabilir ve izi sürülemeyen “yasal” paraya dönüştürülerek de aklanabilir.

Kara para aklamanın güncel sınırları içine Bitcoin gibi kripto para birimleri de dahil oldu. Tamamen olmasalar bile, geleneksel para birimlerine kıyasla daha anonim olmaları nedeniyle; şantaj organizasyonları, uyuşturucu ticareti ve diğer suç faaliyetlerinde giderek daha fazla kullanılmaktadırlar. [5]

Şaşıracağınız bir bilgi:

AML(Para Aklamayı Önleme) yasaları, yeni siber suç çeşitleri önlemede geride kalmıştır, çünkü yasaların çoğu hala; kirli parayı geleneksel bankacılık hizmeti veren kurumlardan ve burada kullandıkları kanallardan geçerken tespit etmek üzere hazırlanmıştır.

Kara Para Aklama Nasıl Önlenir?

Son yıllarda dünyanın dört bir yanındaki hükümetler finansal kurumların; şüpheli faaliyetleri tespit eden ve bildiren sistemler kurmalarını zorunlu kılan yasal düzenlemeler getirerek, kara para aklama ile mücadeleyi hızlandırdılar. Bu işe önemli miktarda para karışmış durumda. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’ne göre, küresel çapta kara para aklama işlemleri yılda yaklaşık 800 milyar ile 2 trilyon dolar civarında veya küresel gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yaklaşık %2 ila %5’i kadardır, ancak kara para aklamanın gizli doğası nedeniyle toplam tutarı tahmin etmek zor. [3]

1989’da Yediler Grubu (G-7), uluslararası ölçekte kara para aklama ile mücadele etmek amacıyla Mali Eylem Görev Gücü (FATF) adlı uluslararası bir komite kurdu. 2000’li yılların başında, mevcut amaçlara terörizmin finansmanıyla mücadele de eklenerek faaliyet alanı genişletildi. [6]

Amerika Birleşik Devletleri, 1970 yılında Banka Gizlilik Yasası’nı kabul ederek, finansal kurumların 10.000 ABD Dolarının üzerindeki nakit işlemler veya şüpheli gördükleri diğer işlemleri Şüpheli İşlem Raporu(SAR) hazırlayarak Hazine Bakanlığı’na bildirmelerini zorunlu hale getirdi. [1],[4] Bankaların Hazine Bakanlığına sağladığı bu bilgiler ve veriler; yerel soruşturma kurumları, uluslararası kuruluşlar ve de bu bilgileri yabancı mali istihbarat birimleri ile paylaşma yetkisi olan Mali Suçları Önleme Bürosu (FinCEN) tarafından kullanılmaktadır. [7]

Bu yasalar, suç faaliyetlerinin izini sürmeye yardımcı olsa da, Amerika Birleşik Devletleri’nde kara para aklama işlemleri “Kara Para Aklama Kontrol Yasası”nın kabul edildiği 1986 yılından önce yasadışı sayılmıyordu. [8] 11 Eylül 2001 deki terörist saldırılardan kısa bir süre sonra, organize suçlar ve uyuşturucuyla mücadelede kullanılan soruşturma araçlarının terör soruşturmalarında da kullanılmasına izin veren ve kara para aklamayla mücadele alanını genişleten ABD Vatanseverlik Yasası kabul edildi. [1]

Sertifikalı Kara Para Aklamayı Önleme Uzmanları Birliği (ACAMS), Sertifikalı Kara Para Aklamayı Önleme Uzmanı (CAMS) olarak bilinen profesyonel bir yetki belgesi vermektedir. CAMS sertifikası alan bireyler; aracılık uyumluluk yöneticileri, Banka Gizlilik Yasası memurları, finansal istihbarat birimi yöneticileri, gözetim analistleri ve mali suçlar araştırma analistleri olarak çalışabilirler. [9]

Kara Para Aklama ile Mücadele Neden Önemlidir?

Kara para aklamayla mücadele (AML) yasaları, suçluları yasa dışı girişimlerden elde ettikleri kârdan yoksun bırakmayı ve böylece bu tür hain faaliyetlerde bulunmalarına neden olan temel motivasyonu ortadan kaldırmayı amaçlar. Uyuşturucu kaçakçılığı, insan kaçakçılığı, terörizmin finanse edilmesi, kaçakçılık, gasp ve dolandırıcılık gibi yasadışı ve tehlikeli faaliyetler dünya çapında milyonlarca insanı tehlikeye atmakta ve topluma sosyal ve ekonomik açıdan çok büyük zarar vermektedir. Kara para aklama yöntemleri ile illegal faaliyetlerden elde edilen bu gelirler meşru hale geldiğinden; kara para aklama ile mücadele etmek bu tür suç faaliyetlerinin azalmasına neden olur ve dolayısıyla da topluma önemli bir fayda sağlar.

Kara Para Aklama Örneği Nedir?

Diyelim ki uyuşturucu satışından yasadışı olarak para kazanıldı ve uyuşturucu satıcısı bu gelirle yeni bir araba satın almak istiyor. Bir aracı tamamen nakit para vererek satın almaya çalışmak zor ve şüpheli olduğundan, uyuşturucu satıcısının parayı yasal görünmesi için aklaması gerekir. Ayrıca bu uyuşturucu satıcısının çoğunlukla nakit para ile iş yapan küçük bir çamaşırhanesi olsun. Uyuşturucu satışından gelen kirli para, çamaşırhanenin parasıyla karıştırılır ve sonra da bir bankaya götürülerek işletmenin hesabına yatırılır. Daha sonra, çamaşırhanenin hesabından bir çek yazılarak araç sahibine verilir, böylece satıcı şüphelenmeden araba satın alabilir.

Kara para aklamanın başka bir yaygın çeşidi ise; nakit parayla kumarhane fişi satın alıp, çoğunlukla hiç oynamadan ya da minimum bahisli birkaç oyun oynadıktan sonra kumarhaneden fişlerin karşılığında çek almaktır.

Birinin Para Akladığını Nasıl Anlarsınız?

Kara para aklandığının işareti olabilecek ve dikkat edilmesi gereken birkaç kırmızı bayrak vardır. Bir kişinin parayla ilgili konularda şüpheli veya gizli davranışlar sergilemesi, nakitle büyük banka işlemleri yapması, gerçek bir amacı olmayan şirkete sahip olması, aşırı karmaşık işlemler(banka transferleri) yapması veya şikayet edilme eşiğinin hemen altında bazı işlemler yapması bunlardan birkaçıdır.

Para Aklamak için Gayrimenkullerin Kullanıldığı Yöntemler Nelerdir?

Mülklerin değerinin çok altında veya çok üstünde satılması, hızlı bir şekilde arka arkaya mülk alıp satılması, bu işlemler sırasında, suçluların fonlarını gizlemek için üçüncü şahıslar veya şirketler üzerinden para transferlerinin yapması ve özel satışlar; suçlular tarafından gayrimenkul yoluyla kara para aklamada kullanılan yaygın yöntemler arasındadır. [10]

Kripto Para Birimleri Kara Para Aklamada Nasıl Kullanılıyor?

ABD Mali Suçları Engelleme Bürosu (FinCEN), Haziran 2021 raporunda, Dönüştürülebilir Sanal Para Birimlerinin (CVC’ler — kripto paralar için kullanılan başka bir terim) çeşitli çevrimiçi suç faaliyetlerinde sıklıkla kullanıldığını belirtti. [11] CVC’ler; internetten satın alınan fidye yazılımları ve hizmetlerinin, istismar amaçlı materyallerin, uyuşturucu ve diğer yasa dışı ürünlerin ödemesinde tercih edilen yöntem olmalarının yanı sıra, işlemleri katmanlara ayırarak suç faaliyetlerinden elde edilen paranın kaynağını gizlemek için de giderek daha fazla kullanılmaktadır. Suçlular kripto para sayesinde, ödeme yaparken gönderen adres (veya kripto “cüzdanı”) ile onu alan adres arasındaki bağlantıyı kesen “karıştırıcılar (mixers)” ve “taklacılar (tumblers)” kullanarak bir dizi kara para aklama yöntemi kullanır.

Kaynaklar: